Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort EMDR, is een therapievorm die de laatste tijd meer aan aandacht lijkt te winnen. Tenminste het valt me op dat er de laatste tijd meer over gesproken en geschreven wordt. Een aantal jaren geleden onderging ik zelf deze therapie en deel graag mijn persoonlijke ervaring.

Wat is EMDR?

EMDR is een therapie om een schokkende gebeurtenis, een traumatische ervaring zeg maar, te helpen verwerken door middel van oogbewegingen. Het is een wetenschappelijk onderbouwde methode die wordt uitgevoerd door o.a. psychologen en therapeuten die een dergelijke opleiding hebben genoten. Niet elke psycholoog, therapeut, ... zal het daarom standaard aanbieden. Je dient er naar op zoek te gaan.

Voor alle duidelijkheid EMDR is geen hypnosetherapie.

De reden voor EMDR

De reden waarom iemand zou kiezen voor een EMDR therapie kan voor iedereen anders zijn, maar een traumatische ervaring of psychische klachten die parten blijven spelen ligt dikwijls aan de grondslag. Zeker wanneer blijkt dat praten alleen het probleem niet oplost.

Dikwijls gaat het om een ervaring waarmee men in het dagelijkse leven blijft worstelen en tegenaan loopt. Denk bijvoorbeeld aan een auto-ongeluk, een overval, een brand, een overval, seksueel geweld, etc die levendig en onverwerkt in het geheugen blijft zitten en misschien zelfs telkens door triggers opnieuw wordt opgerakeld. Dit houdt in dat beelden, geluiden of geuren de gebeurtenis terug heractiveren. Dat kan zodanig levendig zijn dat je alle bijhorende emoties opnieuw herbeleeft.

Dankzij de therapie zou de negatieve lading die rond de gebeurtenis hangt, terug neutraal worden. Je kan er als het ware naar kijken zonder daarbij opnieuw emotioneel en fysiek betrokken te worden.

Hoewel het oorspronkelijk werd ingezet bij posttraumatische stressstoornissen zou het ook effectief zijn bij: depressie, paniekaanvallen, ziekte, angsten,…

Een beetje persoonlijke achtergrond

Zonder te veel in detail te willen treden kan ik je vertellen dat mijn traumatische ervaring zich situeerde in een werkcontext. Jaren gebukt gaande onder de samenwerking met een narcistische leidinggevende had een grotere impact dan ik ooit had gedacht, verwacht en misschien zelfs nu nog durf toegeven. Zeker voor een zachtgekookt ei zoals mijn persoonlijkheid begon ik steeds meer mezelf te verliezen. Mabon dat is een ander verhaal. Voor de een zal dit belachelijk of irrelevant klinken, voor de ander zoals mezelf een grotesk iets.

Mijn persoonlijke triggers en fysieke ongemakken

Hoe dan ook na een tijdje begon ik bepaalde triggers bij mezelf te herkennen. Triggers die er telkens voor zorgden dat ik mentaal en fysiek weer alles ging herbeleven. Dit waren o.a.

• Het zien van een bepaald automerk (toen nog niet zo bekend, nu meer in het straatbeeld)
• Het ruiken van een specifieke (helaas courante) mannen deo
• Het zien van een blauw maatpak
• Het horen van een bepaalde stem(toonaard)
• Het horen van een bepaald woord (zeker de woorden die het stokpaardje waren voor deze persoon)
• Het zien of horen van de persoon zijn naam
• Gelaatskenmerken herkennen bij een ander

Voor de volledigheid wil ik hierbij even meegeven dat mijn eigen lichaam en hersenen me dikwijls ook bedotte. Het moest niet altijd effectief zo zijn, "denken" was dikwijls al voldoende vb. ik dacht dat ik de persoon hoorde of ik dacht dat ik de persoon zag wat uiteindelijk iemand totaal anders bleek te zijn. Mijn eigen ogen, oren en hersenen namen een loopje. Helaas was het als ik het besefte dikwijls al te laat en waren de fysieke ongemakken al getriggerd.

Mijn fysieke ongemakken die zo goed als onmiddellijk volgden op deze triggers, o.a.:

• Eerst een verstokte ademhaling, nadien gevolgd door versnelde ademhaling (op te letten met niet door te slaan naar hyperventilatie)
• Klamme handen en een droge mond
• Hartkloppingen
• Zweten
• Slappe benen/elastieke benen/ verstijven (aan de grond genageld staan en toch weg uit de situatie willen)
• Gespannen spieren
• Terugkerende gedachte "oh nee, oh nee, oh nee... tis niet waar..."

Herbeleven van de gebeurtenis

Herbeleven? Dat was voor mij te vergelijken zoals soms een oorlogsfilm wordt geportretteerd. Je ziet de acteur in beeld, verstijfd staan en in zichzelf gekeerd waarbij de hele beleving opnieuw voor de ogen wordt afgespeeld inclusief de gesprekken, geluiden etc. Als je niet oplet kan je er zodanig terug in meegezogen worden dat je in een mum van tijd weer even niet meer kan functioneren. "Je bent van de wereld" als het ware...

Wat houdt de therapie in?

De therapie bestond uit een aantal sessies, ik weet helaas niet meer hoeveel maar het waren er toch enkele. Ik denk dat dit ook afhankelijk is van persoon tot persoon evenals de situatie. Een beetje hierop afgestemd dus. Zodra de therapeut ook merkt dat er geen nieuwe "verwerkingsstof" meer naar boven komt, vermoed ik ook dat de EMDR wordt stopgezet (en al dan niet verdergezet met een andere (gespreks)therapie).

De bedoeling was om zo comfortabel mogelijk in de zetel plaats te nemen. Voor aanvang van de sessies kreeg ik de keuze welke vorm ik zou wensen want blijkbaar bestaan er meerdere methodes. Ik kreeg de keuze uit:

Ofwel dat de therapeut zijn/haar hand beweegt en je met open ogen dient te volgen ofwel waarbij de therapeut ritmisch op je been tikt en je daarbij je ogen gesloten kan houden. Mijn persoonlijke voorkeur ging uit naar het laatste, vooral ook vanuit de onzekerheid dat ik misschien afgeleid zou geraken als ik mijn ogen zou openhouden en/of dit voor mij te vermoeiend zou worden.

Waaruit bestaat de globale werking?

De therapeut vroeg me om een ervaring te kiezen die op dat moment bij mij het zwaarst aanvoelde. Dit door een specifieke scène uit de gebeurtenis voor de geest te halen. Dit betekent natuurlijk dat je bewust terugkeert naar de slechte ervaring, iets wat je moet durven doen. Je moet je ervoor durven openstellen. Want laten we eerlijk zijn, je wil net niets liever dan er niet meer mee geconfronteerd worden en nu zoek je het bewust op. Je moet een drempel over. Het is het best te aanzien als een vieze citroen waarin je moet bijten en doorheen moet wurmen.

Tijdens deze herbeleving vroeg de therapeut regelmatig om te beschrijven wat ik zag, wat er gebeurde, wat ik voelde en om de x tijd werd er ritmisch op mijn been getikt. Eerst traag, dan telkens sneller en vlotter. Zelf merkte ik soms wel op dat mijn ogen alle kanten opschoten. Een vreemde ervaring maar niet pijnlijk. Uiteraard ging het hele gebeuren gepaard met een tranendal, soms onophoudelijk huilen...

De volgende sessie kon ik dezelfde scène opnieuw kiezen indien deze me nog altijd het zwaarst aanvoelde, ofwel een andere kiezen.

Onmiddellijk na de sessie?

Wanneer de sessie erop zat vroeg de therapeut om gewoon nog even rustig met mijn ogen gesloten te blijven zitten en te letten op mijn ademhaling. Nadien telde ze af waarna ik mijn ogen terug mocht openen. Op dat moment ben je toch even van de wereld, het is aanpassen aan je omgeving en even terug tot jezelf komen. Kort werd er nog besproken hoe ik me op dat moment voelde en of ik iets specifiek had ervaren/opgemerkt. De totale sessie duurde maximum 45 tot 50 minuten maar kon soms gevoelsmatig langer of korter aanvoelen.

Nadien had ik pijnlijke ogen (van het huilen), was ik super (!) moe (ik was blij dat iemand me bracht en kwam halen naar de sessie zodat ik zelf niet meer doorheen het verkeer moest wurmen). Ik had het gevoel zowel fysiek als mentaal een marathon te hebben gelopen. En voor de rest van de dag voelde mijn lichaam aan alsof het de griep had doorgemaakt.

De periode na de sessie?

Er zat wel wat tijd tussen de sessies, dikwijls een week, tien dagen of uiterlijk 14 dagen. Maar meestal was het wekelijks. Dit had ik echt wel nodig om te kunnen bekomen. Als je leest dat je nadien het nog gaat herbeleven kan ik dit beamen, vooral 's nachts ondervond ik hiervan last. Ofwel kon ik niet slapen omdat de gedachten terug opkwamen ofwel werd ik midden in de nacht (zwetend) wakker of had ik vies gedroomd over het onderwerp. De herbeleving was er nog altijd.

Worden de bijwerkingen beter?

Ja. De bijwerkingen die meteen na de sessie voelbaar waren, waren de volgende dag wel weer weg en na enige tijd keerde ook mijn nachtrust geleidelijk aan terug. Een tip: douche, bad en een warm deken op de sofa kunnen een vorm van steun zijn. Ook iemand die je kan troosten en vastnemen doet op zo een momenten wonderen.

Werkt de therapie?

In mijn geval: ja. Niet van vandaag op morgen maar ik kan zeggen dat het me inderdaad heeft geholpen. De triggers zijn neutraal geworden. De negatieve lading is weg. Ik kan dus mijn bovenstaande triggers zien/horen en het ervaren zoals eender ander iets vb. het kijken naar een stoel wat totaal geen emotie oproept. Het doet me de gebeurtenis ook niet meer automatisch herbeleven.

Is EMDR pijnlijk?

Neen fysiek ondervind je van deze therapie geen pijn. Toch geen pijn in de vorm van vb. een tand laten trekken, een spuit laten zetten of een andere onaangename medische ingreep. Je zit tijdens de therapie ook gewoon zo comfortabel mogelijk in een stoel.

Wat niet wil zeggen dat je geen fysieke gewaarwording kan opmerken tijdens de therapiesessie. Ik denk dan bijvoorbeeld aan (extreem) huilen, bibberen of trillen, warm/koud(e rillingen) krijgen, hoofdpijn of een zwaar hoofd krijgen, klamme handen, etc. Je kan ook merken dat je dingen doet die je niet, bewust op dat moment, beoogde vb. helemaal weg of scheef gezakt in je stoel zitten, je handen voor je gezicht brengen, je armen/benen optrekken of wegduwen (alsof je iets probeert weg te duwen) en dan zijn er de bijwerkingen die hierboven staan beschreven.

Blijft EMDR werken op lange termijn?

Ik heb al een paar keer gelezen dat na x tijd (vb. paar jaar) de werking zou zijn uitgewerkt en de negatieve lading terugkeert. Momenteel is dit voor mij gelukkig absoluut (nog) niet het geval. Dus op dit moment zou ik zeggen dat het zelfs na jaren nog op lange termijn werkt.

Zou ik het opnieuw doen?

Goh. Moeilijke vraag. Mijn eerste gedachte zou spontaan "ja" zijn, toch is er iets dat me doet twijfelen, al is dat een persoonlijk issue.

Ja. Ondanks dat het zwaar is (onderschat het niet!) en het kan aanvoelen als een lijdensweg, werkt het wel en vind ik het daarom de moeite waard om het een kans te geven. Zeker als je bedenkt dat je eerst zo goed als dagelijks afziet en de kans bestaat dat je nadien volledig/zo goed als verlost kan geraken. Iets om zeker voor ogen te houden op de momenten dat je begint te twijfelen tijdens de therapie en het niet meer ziet zitten.

Dus als je ergens mee zit dat zodanig je leven beïnvloedt en de therapeut vindt EMDR hierbij aangewezen zou ik het zeker (nog) een kans geven.

Waarom ik twijfel? Ik vind dat er weinig informatie beschikbaar is over de gevolgen of bijwerkingen op lange termijn. Al snel wordt het achterwege gelaten of aangegeven dat er geen enkele zijn. Maar ik stel me daar wat vragen bij. Daarbij dienen we niet te vergeten dat deze therapie nu ook nog niet zooo heel erg lang bestaat.

Zelf ondervind ik ontzettend veel last van geheugen- en concentratieproblemen maar specifiek ook naar het opslaan van nieuwe herinneringen, het ophalen van oude en dit ongeacht of ze gerelateerd zijn aan het trauma. Ik zeg niet dat ik hiermee een causaal verband zie, maar soms stel ik me die bedenking wel. Het is iets dat ik voor mezelf nog graag uitgeklaard zie.

Tot slot nog enkele tips:

• Selecteer een therapeut of hulpverlener waar jij je goed en op je gemak bij voelt. Het is een ingrijpende therapie en je moet vertrouwen hebben in volledig jezelf mogen én kunnen zijn bij deze persoon. Anders gaat dit enkel tegenwerken.
• Bevraag op voorhand ook best hoe de therapeut de therapie aanpakt, wat de werking is, de gevolgen etc zodat je goed bent ingelicht voor je bewust kiest om al dan niet met deze therapievorm aan de slag te gaan.
• Zorg voor een vangnet: iemand die je vertrouwt en waar je bij terecht kan. Iemand die je kan troosten, al is het zonder woorden maar een keer vastnemen kan je snel beter doen voelen.
• Zorg dat je voldoende eten in huis hebt of iemand die klusjes voor je kan doen: plan de dag van de therapie best niets meer in. De fysieke gevolgen kunnen zwaar op je wegen en ervoor zorgen dat je geen puf meer hebt. Als je dan snel en makkelijk kan eten (opwarmen) en geen vervelende huishoud- of gezinsklusjes meer moet doen geraak je al een eind.
• Zoek afleiding in kleine dingen en zoek uit wat voor jou werkt. In mijn geval waren dat afleveringen van Friends kijken (ja soms zelfs 's nachts voor opgestaan wanneer het me echt niet ging), puzzelen, tijdschriften lezen, art journaling.

Bronnen:

• Uitleg en het vinden van een therapeut in je buurt: https://emdr-belgium.be/
• Uitleg over de therapie https://www.emdr.nl/wat-is-emdr/
• Interessante, algemene informatie (Engelstalig) https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/22641-emdr-therapy