Vandaag kopte de Belgische krant "Het Laatste nieuws" met een artikel "Jonge werknemers weten te weinig over pensioensysteem: nieuwe campagne moet hen beter informeren". Je zou denken: hoe beter geïnformeerd, hoe beter gewapend, daar is niets mis mee, toch? Maar toch stel ik me vragen bij het artikel. Het een en ander moet me toch even van het hart.

Het onderzoek

Volgens een studie (geen idee welke ze bedoelen) zouden 18 tot 40-jarigen hun kennis over pensioenen een score geven van slechts 5,1 op 10. Dit is de aanleiding voor Assuralia en PensioPlus, de verzekeraars en pensioenfondsen, om een campagne te starten die "de weg naar informatie" wijst.

Uit de studie van 2021 afgenomen bij 1800 respondenten zou immers blijken dat werknemers tussen de 18 en 40 jaar noch kennis noch vertrouwen in het Belgisch pensioensysteem hebben. Daarbij zou vooral het aanvullend pensioen een blinde vlek zijn waarbij 1 op de 3 deelnemers aangaf niet te kunnen inschatten hoeveel ze moeten bijsparen om hun levensstandaard te kunnen behouden.

Hun conclusie

In 2010 werd er in België het platform "Mypension" voorzien waarbij op vrij beschikbare basis Belgen toegang verkrijgen tot hun pensioengegevens en zo een zicht kunnen krijgen op hun oude dag. Op een of andere wijze zou zijn vastgesteld dat in 2022 slechts 20% van de bezoekers jonger was dan 45 jaar. Volgens datzelfde artikel wordt er dan door Assuralia gesproken dat het zou gaan om "onverschilligheid" als reden.

De campagne

Daarom organiseren de betreffende partijen nu een campagne om werknemers meer naar een laagdempelige website te lokken, namelijk www.mijnpensioenaanvullen.be. Want ook de minister van Pensioenen Karin Lalieux (PS) vindt een goede kennis over het toekomstig pensioenbedrag zeer belangrijk en steunt bijgevolg deze actie.

Kort door de bocht?

Allemaal mooi en wel, maar moeten we dat toch niet even wat kritisch bekijken? Uiteraard betreft het een kort, eerder summier artikel in een doordeweekse krant zonder uiteraard verdere staving of bijkomende achtergrondinformatie. Laat staan informatie over welk onderzoek het juist gaat, en dan in het bijzonder ook het onderzoeksopzet om dit binnen een bepaald kader te bekijken. Maar wanneer ik me enkel baseer op de tekst uit de krant, dan stel ik me toch wel wat bedenkingen en geraak ik zelfs best geïrriteerd.

• Het is een kwestie van onverschilligheid:
  • uit de plotse vaststelling dat er binnen een jaar van een bepaald bevolkingssegment minder mensen toegang namen tot het platform wordt dan plots maar geconcludeerd dat de reden hiervoor "onverschilligheid" zou zijn. Tenzij deze reden ergens expliciet uit onderzoek naar voren is gekomen, lijkt me dit als reden nemen toch wel héél érg kort door de bocht.
• Moet (naast) onverschilligheid niet eerder ook vb. "realisme" als reden bekeken worden? En dan zie ik hiervoor een aantal redenen:
  • Als werknemer geraakt een mens toch gewoon ontmoedigd. Om de haverklap verandert in België wel de politieke insteek over de toepassing en uitwerking van pensioenen. Wat vandaag A is, is misschien morgen alweer B en omgekeerd. Daarvoor moet dikwijls niet eens een volledige politieke legislatuur uitgedaan worden. Ze draaien met andere woorden zo snel hunne frak, dat wie het nog volgen kan al erg oplettend is geweest over hoe en wat de huidige pensioenregeling is.
  • Niet te vergeten dat er daardoor nog nauwelijks zekerheden zijn. Door dat constant wisselend beleid, zijn we als burger gewoon onze zekerheden en houvast verloren. Zo is er plots weer andere informatie of voorwaarden waaraan we ons dienen te houden. Bedragen zijn toch plots anders, berekeningen zijn niet meer wat ze ervoor waren. En dat zelfs voor mensen die al pensioengerechtigd zijn! Zorgenloos genieten van de oude dag lijkt me daar dan niet echt meer bij te zijn...
  • En dan bedenk ik me soms: zou een mens daar dan inderdaad niet onverschillig van worden? Al die onzekerheden en dan nog het feit dat we als burger geen enkele inspraak krijgen of hebben? Ja wat baat kaars en bril als de uil toch niet zien wil. We kunnen dan het onze ervan wel denken en willen, maar daarmee is de politiek in dit land nog niet mee of van visie verandert.
  • Een vorm van zelfbescherming? Het is fijn als je als 18 jarige of zelfs als oudere garde bezig bent aan je carrière, misschien sta je er in het begin minder bij stil maar zodra je ernaar begint uit te kijken en je merkt dat het toch nog niet voor vandaag zal zijn, dan zakt de moed toch in je schoenen? Zeker als je ziet dat de leeftijd waarop je op pensioen kan gaan, alleen maar verder weg voor je opschuift... Precies als een wortel die ze voor je neus houden, maar je bijna niet te pakken krijgt.
  • De pensioenleeftijd. Dat is dan nog mijn grootste heikele punt: die wordt alleen nog maar opgetrokken en opgetrokken. Dat het bijna een onrealistische leeftijd aan het worden is. Binnenkort gaan we echt allemaal werken tot we erbij dood neervallen of minstens met valse tanden, een wandelstok of rollator ons naar het werk moeten begeven. Respect of compassie moeten we daarbij niet verwachten, opbrengen wél want dat is wat er van ons in deze maatschappij constant en elke dag wordt verwacht. Rendeer je niet? Dan ben je afgeschreven. Maar blijkbaar niet als het gaat om je broek tot je oude dag helemaal op de naad op te slijten tot je niets meer overhoudt. (Op voorwaarde natuurlijk dat je werkgever je nog aan boord wil houden...)
  • En waarvoor? Je nikkel afdraaien met ten eerste onzekerheid over je financiële situatie en houdbaarheid op je oude dag want uiteraard wordt ondertussen alles weer duurder en of je pensioentje tegen dan alles nog gaat kunnen afdekken is dan nog maar de vraag.

De slogan

Maar wat me nog het meest tegen de borst stoot is de slogan die ze bij hun campagne gebruiken: "Het einde van de wereld is nog niet voor morgen. Denk daarom vandaag al aan je pensioen". Er zou ook een bijhorende videospot zijn met daarin hongerige zombies.

Ik vind dat nogal sarcastisch en cynisch.

De pijnpunten van de campagne

Het is misschien niet het einde van de wereld, maar wel tegen het einde van een mensenleven aan wanneer je eindelijk op pensioen kan gaan. Geen wonder dat mensen daar liever niet mee bezig zijn of mee geconfronteerd willen worden. We doen er net alles aan om het eeuwige leven te kunnen behouden (denk maar aan alle lichaamsverbeterende pottekes, crèmekes en medische behandelingen) en om dan te beginnen denken over je einde levensloop, daar wachten we toch liever mee? Niet? Dat veel mensen redeneren dat pensioen iets om naar uit te kijken en ze dan dingen gaan ondernemen waar ze anders geen tijd en energie voor hebben, buiten beschouwing gelaten.

Wat ik wil zeggen is dat veel mensen niet eens de kans krijgen om (optimaal) van hun pensioen te (kunnen) genieten. Voor veel mensen is het einde des levens al veel vroeger dan hun pensioengerechtigde leeftijd, om nog maar te zwijgen hoeveel mensen er op relatieve jonge leeftijd al sterven waarbij ze net wel of net niet over de leeftijdsgrens zijn geraakt en dus nauwelijks of net niet eens van hun pensioen hebben kunnen genieten...

Geloof me, als je er op begint te letten dan zie je best veel voorbeelden van mensen die deze "pech" hebben gehad. Onlangs stond er bijvoorbeeld nog een verhaal van een leerkracht in de krant die op vrijdag op pensioen zou gaan, maar waarbij ze op donderdag allemaal afscheid hebben moeten nemen omdat hij was overleden. Of voorbeelden uit eigen omgeving: mensen die na een half jaar nadat ze op pensioen zijn de diagnose kanker krijgen en nog binnen het jaar na hun pensioen reeds overleden zijn. Ga je dan niet nadenken over je plannen die je telkens uitstelt tot aan je pensioen?

Vooral dan dat stuk waarbij ze zombies betrekken in het verhaal... Is het omdat we als zombies slaafs achter onze regeringsbeslissingen over pensioenen aanlopen? Is het omdat we zombies zijn tegen de tijd dat we op pensioen kunnen gaan? Of is het omdat we een zombie zijn tegen de tijd dat we eigenlijk recht hadden op ons pensioen maar dat het te laat is om er nog van te kunnen genieten?

Reflectie

Is mijn visie onverschillig? Sarcastisch? Cynisch? Of misschien toch eerder realistisch? Misschien denk je zelfs: we hebben niet te klagen in vergelijking met andere landen. Tja misschien wel, misschien niet. Maar moeten we onszelf vergelijken? De situatie is in andere landen sowieso anders. Alleszins, je denkt het ongetwijfeld het jouwe van en ik het mijne en dat is helemaal oké...

Maar misschien toch nog even dit als reflectie: hoe kijk jij aan tegen je pensioen? Tegen de plannen die je dan zou maken en vooral tegen de plannen die je alleen maar uitstelt tot als het zover is?