Weet jij wat rouwen is? Wat het is om (een naaste) iemand die je ontzettend graag ziet te verliezen? Tot voor kort kon ik daar niet echt over mee spreken. Door de jaren heen heb ik weliswaar wel enkele familieleden verloren, maar om de een of andere reden voelde dat anders. Niet meer of niet minder in verschil, maar wel gewoon: anders.

Het is anders dan het verlies van mijn eigen vader. Vooral gezien de situatie dat het op jonge leeftijd gebeurde (zowel voor mezelf als voor hem), evenals de situatie op zich en dat alles zo snel en onverwacht verliep. Het is het totaalplaatje. Hoe dan ook moeilijk te omschrijven.

Onwetendheid

Maar wat nog moeilijker maakt, is het vertellen wat het is aan iemand die het (nog) niet heeft meegemaakt. Je kan het proberen, maar of ze het echt vatten en voelen wat het is, betwijfel ik. Soms geeft dat een eenzaam gevoel. Maar het delen met iemand die weet wat het is, ook al was de situatie anders, geeft dan weer een gevoel van diepere connectie.

Maar ik moet ook bekennen dat als ik naar mezelf en het verleden kijk. Ik ook die onwetende persoon was die niet wist waarover het gaat. Iemand die er niet echt en zeker niet lang bij stilstond wat het is en vooral niet wat het écht betekende voor de nabestaanden. Het schrijven van een condolatiekaartje is het minste wat een mens kan doen, het hart onder de riem steken bij een begroeting of begrafenis een extraatje en af en toe eens informeren hoe het gaat als teken van eraan te denken. En toch betekende dat alles niet dat je echt beseft waarover het gaat en wat de andere doormaakt. Ik vervolgde gewoon mijn dagelijkse bezigheden, dacht er af en toe eens aan terug, maar voor de rest: de wereld bleef voor mij draaien, zonder te beseffen dat het voor de ander misschien gestopt was.

Voor iedereen anders

Dan is er nog het feit dat iedereen sowieso anders is, dat iedereen sowieso een andere band heeft met de overledene(n) maar ook dat iedereen rouwen op een andere manier beleeft en ermee omgaat. Uiteraard zou dit gekenmerkt zijn door een aantal fasen, maar toch het doorlopen van de fasen en de wijze waarop is een individueel gegeven. Mijn rouwproces is sowieso anders dat dan van mijn man, mijn mama, mijn tante, zijn vrienden etc. Waarmee dat niet wil zeggen dat het meer of minder intens kan zijn, maar wel gewoon: anders.

Rouw in de maatschappij

Het is ook op die momenten dat je gaat beseffen dat de maatschappij eigenlijk niet echt bezig is met "rouwen" en intens verdriet. Ik kan het anderen niet kwalijk nemen als hun dit ongemakkelijk doet voelen. Hebben we immers ergens ooit eerder geleerd wat het is en hoe we ermee moeten omgaan? Op school alvast niet. En toegegeven we worden liever met de leukigheden des levens geconfronteerd dat met het negatieve, onaantrekkelijke.

Zelfs ik word er af en toe ambetant van om me neerslachtig te voelen. Niet dat ik het wil miskennen, maar soms heb je de nood om terug even wat een positief, minder zwaar gevoel te ervaren. Tenminste dat is hoe ik het ervaar. De nood voelen om even op de pauzeknop te kunnen drukken, zeker in de moeilijke tijden. Een pauzeknop die meteen ook wat extra zuurstof zou injecteren, je frisse moed zou geven en je wat opkrikken voor de volgende golf in je verwerkingsproces.

Dat de omgeving niet altijd beseft wat het is, merk je dan ook in hun houding. Een houding die ze niet weten hoe aan te nemen, hoe te reageren, wat te doen of wat net niet te doen. En op zich: het is niet dat de wereld voor iedereen gestopt is met draaien. Dat besef ik maar al te goed. Maar het zit soms in het gebrek aan fijngevoeligheid dat het verlies soms wat extra scherpe kantjes doen krijgen.

Administratie maakt het extra zwaar

Ik heb het dan niet alleen over de nodige administratie die erbij komt kijken en waar je je doorheen moet worstelen. Waarbij een reactie van de instantie zich beperkt tot "jammer van je verlies" gevolgd door een dikke vette "maar" en de opsomming van al hetgeen er nog dient te gebeuren. Om nog maar te zwijgen van de deadlines die er soms bij komen kijken. Wel wat cynisch: "deadlines" die zelfs bij en na de "dood" (nog) komen kijken...

Dikwijls betekent hiermee bezig moeten zijn niet alleen nogmaals een extra confrontatie met wat er gebeurde maar ook nog eens het onderbreken van je rouwproces. Geloof me op zo een momenten wil en kan je er niet mee bezig zijn. Je hoofd staat er gewoon niet naar. Letterlijk en figuurlijk. Je bent moe, je hoofd zit vol watten. Je vergeet wel iets en moet je extra concentreren om doorheen de simpele dingen van de dag te geraken. Maar toch is er geen ontkomen aan, de enige manier er doorheen is : er doorheen gaan (of ja ploeteren zoals je zelf wil).

Onhandige formuleringen

Ook je naasten kunnen het een en ander dan wel met de beste bedoelingen uiten, maar soms worden de dingen zo onhandig geformuleerd of overgebracht dat het je toch even extra doet slikken.

Onlangs kregen we een berichtje met de vraag "Hebben jullie het al verwerkt? Zijn jullie klaar om de baby te ontvangen?" (op het moment dat ik dit typ ben ik hoogzwanger van ons eerste kind, het eerste kleinkind). Ongetwijfeld was dit niet slecht bedoeld, maar het blijft wel hangen. Zeker als je weet dat de uitvaart nog maar nipt 14 dagen geleden was...

Ook als je zegt dat je doodmoe bent, dat rouwen je zodanig uitput en je doorheen de dag moet slepen, is iets dat anderen niet lijken te vatten. Verdriet maakt moe, maar mensen denken en reageren dat met een paar goede nachten alles wel weer hersteld zal zijn...

Dit lijkt ook de opvatting te zijn over rouwen en verdriet in het algemeen. Een paar dagen ploeteren en dat was het dan. Iets dat ook lijkt terug te komen in die paar dagen (in België: 3) die je krijgt als klein verlet op je werk. Alsof dat de indicatie is, precies voldoende tijd zou moeten zijn, om het "verlies" van je "to do lijstje" af te vinken en weer verder te kunnen met je werkzaamheden, je leven, je sociale contacten en alles te hebben verwerkt. Nu ja goed, we mogen dan al blij zijn met die 3 dagen, blijkbaar krijg je in Amerika er geen enkele...

Mijn dankbaarheid voor de ander

Pas op, ik neem het anderen absoluut niet kwalijk. Ik heb liever dat ze er zijn, dat ze informeren hoe het gaat, dat ze luisteren en dat ze misschien niet weten hoe ze moeten reageren of wat ze moeten antwoorden.

Helemaal niets meer van zich laten horen of doen alsof er helemaal niets gebeurd is (zeker zo kort na het verlies), daar heb ik het dan wel moeilijk mee. Ik verwacht geen diepgaande gesprekken, maar gewoon even kort vragen "hoe gaat het vandaag?" en "er zijn" of laten weten er voor je te zijn indien nodig.

Gesprekken moeten ook niet altijd over dat onderwerp te gaan, maar weten dat de ander ervoor openstaat om het wel te doen als de nood er toe is, betekent al veel. Ook dat je jezelf aan de ander mag tonen dat het niet gaat, dat je dan een knuffel krijgt, niet meer en niet minder dan dat. Dat zijn dingen die naar mijn ervaring gemoedsrust geven. En dikwijls zit het ook in eenvoudige gebaren: plots een kom soep aan de deur zetten of een brood van de bakker meebrengen. Ik kan met geen pen beschrijven hoe groot de dankbaarheid dan is...

Een rouw-volleerde?

Zoals ik al eerder omschreef was ik tot voor kort een compleet onwetende duts. Weet ik het dan nu wél? Vind ik nu de juiste woorden en handelingen voor anderen in dezelfde situatie? Weet ik de perfecte woorden voor op een condolatiekaartje? Neen.

Ik ben nog steeds onwetende en ik vraag me af of je het ooit wel kan weten. Inbeelden wel, spreken uit eigen ervaring ook maar weten en voelen voor de ander dat volgens mij niet. Zoals ik al zei: iedereen is anders. En ook: de dingen zoals gevoelens en ervaringen zijn niet altijd in woorden te vatten. Dus nogmaals, neen ik neem het de andere niet kwalijk als zij het ook niet weten.

Hoe moet het verder?

Zelf zit ik nog maar in het begin van mijn eigen rouwverwerking. Het pad dat ik voor me zie is volledig in mist omhuld. Het enige wat ik zie, is de eerst volgende stap vooruit, maar ook niet verder dan dat. Maar een ding heb ik misschien wel geleerd. Dat is dat je anderen nodig hebt. Je hebt iemand nodig die aangeeft er voor je te willen zijn en je te willen helpen. Al is het met iets simpel of eenvoudig. En iemand die naar je luistert. Antwoorden moet zelfs niet, maar gewoon naar je luisteren of samen een kop thee drinken dat doet al wonderen om de volgende stap doorheen de mist te zetten...

Reflectie

Werd je in het verleden reeds geconfronteerd met rouw/verlies (eender welke versie)? Hoe heb je dit ervaren? Hoe ging jij ermee om? Wat heeft jou geholpen om er doorheen te geraken? Wat zou je als advies aan anderen geven? Wat zou je niet meer doen of net wel doen? Waar had/heb jij nood aan tijdens je eigen rouwproces?