In 2013 publiceerde David Graeber, hoogleraar Antropologie, een essay in Strike! Magazine over het fenomeen Bullshit Jobs. Dit werk werd later verder uitgebreid in zijn boek uit 2018 "Bullshit Jobs: A Theory". Hieronder vind je een beknopte samenvatting, maar je kan best het boek zelf ook eens lezen.

De definitie van een bullshit job?

Als je je zou afvragen wat een bullshit job is, ben ik er vrij zeker van dat je zelf al wel instinctief weet wat het inhoudt. Toch geeft David voor alle duidelijk een werkdefinitie:

"Een bullshit job is een vorm van betaald werk die zo volkomen zinloos, onnodig of schadelijk is dat zelfs de werknemer het bestaan ervan niet kan rechtvaardigen, ook al voelt de werknemer zich als onderdeel van de arbeidsvoorwaarden verplicht te doen alsof dat niet het geval is."

Om je alvast een idee te geven: de vele "zeer nuttige" overheidspapieren die nodig zijn bij het registreren van een reispaspoort, het indienen van een klacht of je bankmedewerker ervan proberen te overtuigen dat je die extra verzekering niet gaat nemen. Dit zijn misschien voor de hand liggende voorbeelden, maar al snel wordt doorheen het boek ook duidelijk dat zeer grote onderdelen van vrijwel _elke baan_ onzin bevat. En de percentages bullshit stijgen in een alarmerend tempo.

Dit werd sindsdien door anderen nog verder uitgebreid met onder andere een monetaire theorie.

Er is echter één klein maar wel uiterst belangrijk detail aanwezig in de definitie: het is **de werknemer** zelf die het bestaan niet kan rechtvaardigen. De bedenking die je dan kan maken is misschien wel de volgende: stel je een HR-adviseur voor die toegeeft dat zijn/haar/hen baan nutteloos is: een bullshit job dus. Beeld je nu een andere HR-adviseur in die denkt dat hij/zij/hen ongelooflijk waardevol werk levert, terwijl het in feite dezelfde job is. Betekent dit laatste dan dat de baan (op zich) geen bullshitbaan is?

Ook de theorie waarom de samenleving geen bezwaar heeft tegen bullshitbanen is ook het bekijken waard. Volgens David Graeber zijn sociale waarde en beloning omgekeerd gecorreleerd, hij stelt daarbij het volgende: ziekenhuisschoonmakers en vuilnismannen dragen bij aan onze sociale structuur, maar worden nauwelijks betaald, terwijl bedrijfsjuristen onze sociale cultuur effectief schaden en daarvoor een royaal bedrag krijgen. Er zijn artikelen over de bespreking van banen en hun (gepercipieerde?) sociale waarde, waarvan er een paar in het boek worden genoemd.

Dit is een samenvatting van de uitsplitsing naar sociale waarde, gevonden in een onderzoek uit 2017, gecategoriseerd op functie Taxation and the Allocation of Talent (door Lockwoot et al.):

Valt het op? Onderzoek dat beweert dat onderzoekers de meest waardevolle output (economisch gezien) voor de samenleving produceren?

Hoe omgaan met bullshit jobs?

Het boek bevat hilarische uitspraken van verschillende mensen die manieren hebben bedacht om te doen wat ze willen, zonder argwaan te wekken. In een bullshitbaan is het belangrijk om te doen alsof je het druk hebt, terwijl dat in feite niet zo is. Of misschien heb je het druk, maar doe je zinloze dingen in plaats van wat je bezig zou moeten houden. Enkele voorbeelden:

- Er is een man die Lynx Browser, een command-line browser die lijkt op een codeertool, heeft geïnstalleerd. Hierdoor ziet hij eruit als een expert die aan het scripten is in een terminal, terwijl hij in feite de hele dag Wikipedia-artikelen aan het bewerken is;
- Iemand heeft zijn werk in één dag per week weten te persen. De rest van de week 'werkt hij van thuis uit', wat betekent dat hij eigenlijk kwantumfysica leert;
- Ongewoon veel tijd in het toilet doorbrengen;
- ...

Het is zowel grappig als pijnlijk om te lezen. De vraag waarom we het 'managerial feodalisme', zoals David het noemt, wordt geduld en blijft bestaan. Je kan je dan afvragen waarom David zelf bijvoorbeeld zijn academische positie niet zou opgeven en zich in plaats daarvan zou richten op het schrijven van boeken en essay's? Zo, zou dan een heleboel onzin plots weer zijn weggewerkt. Het wordt maar kort in het boek aangehaald, maar misschien dat status toch een grotere rol nog speelt? Waarom zouden onderzoekers in het algemeen meer betekenen voor de samenleving dan een IT-consultant? De IT-consultant zou software kunnen schrijven die ouderen helpt toegang te krijgen tot multimedia. Of eerder een nietszeggend academisch artikel schrijven over het niet-bestaan van vampiers (ja, dit onderzoek bestaat effectief). Welke van de twee zou je onzin durven noemen?

Wat moeten we me deze info? Blijft het niet bedroevend om de bullshit jobs in onze samenleving te zien? Misschien moeten we ons afvragen of we dit wel allemaal willen doen? Het leven is te kort! Zoek daarom misschien eerder naar een manier om 'werk' los te koppelen van 'inkomsten' en probeer jezelf te bevrijden door meer waardevolle dingen na te streven.

// Dit artikel kwam tot stand dankzij gastblogger Wouter Groeneveld. Hij las het boek en gaf in zijn blogartikel inzichten en opmerkingen hieromtrent. Het volledige artikel kan je hier terugvinden. //