De stadia van een burn-out: in welk stadium zit jij?
 22-03-2021  burn-out(15) Werk(18)

Meer en meer mensen kampen met stress en een burn-out waardoor tegenwoordig dit “fenomeen” wel alom aanwezig lijkt in onze maatschappij. Desondanks zien mensen het over het algemeen niet aankomen dat ze in een burn-out verzeild raken. Achteraf beseffen ze wel dat het toch niet zo goed liep en erkennen ze de symptomen of kenmerken die ze eerder hebben geminimaliseerd of zelfs hebben genegeerd.

Het is algemeen geweten dat een burn-out niet van vandaag op morgen ontstaat. Het wordt gekenmerkt door een jaren(lange) roofbouw op het lichaam, het energiesysteem en de mentale en/of persoonlijke capaciteiten. Uit onderzoek werd vastgesteld dat er verschillende fases worden doorlopen alvorens een burn-out optreedt. Deze fases bieden niet alleen een inzicht maar helpen ook om bij jezelf, of anderen uit je omgeving, een burn-out te herkennen. Het is dus aangeraden om waakzaam te zijn bij herkenning en hopelijk dat er op deze manier nog preventief kan worden ingegrepen.

Onenigheid en onduidelijkheid

Eerlijkheid gebiedt me om te zeggen dat als het neerkomt op het opdelen van een burn-out in verschillende fases, de meningen en interpretaties ruim verdeeld zijn. De een meent dat er 3 of 4 stadia zijn, de ander herkent er dan weer 5 of 6 en nog anderen zelfs 12. Elk maken ze hun eigen opdeling naar interpretatie en kenmerken, op sommige vlakken vertonen ze gelijkenissen en op andere dan weer totaal niet. Je zou al bijna gaan denken dat je door het bos de bomen niet meer kan zien en een burn-out krijgen van het lezen en opzoeken over de verschillende burn-outfases. Neen, flauwe mop. Zo erg zal het wel niet zijn, maar toch interessant om weten dat ook daarover blijkbaar (nog) geen volledige consensus bestaat.

De 12 fases van een burn-out

Wat zeker interessant is om te bekijken zijn de 12 fases van een burn-out. Als we het hierover hebben dan komen we terecht bij psychologen Herbert Freudenberger en Gail North. In hun boek “Burn-out bei frauen: Über das Gefühl des Ausgebranntseins” maken zij, naar mijn mening, wel een erg ruime opdeling, maar stellen dat het niet noodzakelijk is om ze in chronologische volgorde te doorlopen.

Een barometer als visuele voorstelling - louter informatief/ een indicatie

De 12 fases die zij onderscheiden zijn als volgt:

Fase 1: De dwang om zichzelf te bewijzen

In deze fase heeft betrokkene een sterke prestatiedrang. Bij de enthousiaste medewerker komen kenmerken voor als perfectionisme, een sterk verantwoordelijkheidsgevoel en hoge verwachtingen. Betrokkene is iemand die makkelijk diens eigen grenzen overschrijdt en diens eigen behoeften aan de kant zet voor het hogere doel (namelijk de onderneming).

Fase 2: Harder werken

Het gevoel uit de eerste fase wordt versterkt en betrokkene gaat zich steeds meer inzetten op het werk. Dit houdt in dat de medewerker ook steeds meer werk naar zich toe zal trekken en moeite heeft met loslaten. Betrokkene heeft het gevoel onmisbaar te zijn (binnen de onderneming.) Iets dat deze wil laten merken aan zijn collega’s en diens leidinggevende. Kenmerkende zijn het steeds meer uren werken, ook buiten de reguliere werktijden. Dit kan zelfs tijdens weekenden of andere vrije dagen/ momenten zijn dat er eigenlijk officieel geen prestaties worden verwacht.

Fase 3: Eigen behoeften negeren

In deze fase begint de medewerker diens eigen behoeften te negeren. Dit houdt ook in dat de levensstijl ongezonder wordt. Men zoekt toevlucht in meer koffie of andere (suikerachtige) dranken en (zoet) eten, neemt minder tijd om te eten, rookt (opnieuw), slaapt minder goed, neemt minder tijd voor sport, etc. Ook het sociale leven en de vrije tijdsbesteding zal vaak beginnen wijken. De eigen behoeften geraken onderschikt aan datgene wat er allemaal gedaan moet worden. Meestal zien mensen in deze fase deze elementen niet als een probleem en zelfs eerder als normaal of misschien zelfs als prettig. Collega’s van de medewerker die hier wel nog oog voor hebben, worden al snel afgeschreven als “minder goed (bezig) zijn”.

Fase 4: Conflict vermijden

Betrokkene ervaart dat er iets niet juist is, maar het is voor hem/haar nog niet duidelijk wat. In deze fase wordt men prikkelbaar en kunnen er conflicten ontstaan met collega’s of de leidinggevenden. Ook de thuissituaties of directe omgeving van betrokkene begint er nu onder te lijden. Problemen worden versterkt door slaaptekort, onderhuidse irritaties en het voorkomen van eerste lichamelijke symptomen. Een ander kenmerk is dat betrokkene meer vergeetachtig wordt zoals over gemaakte afspraken en taken die gedaan moeten worden. Nog steeds wordt de eigen behoeften geminimaliseerd of zelfs volledig genegeerd. Betrokkene ervaart in deze fase een gevoel van bedreiging, opgejaagd worden en paniek.

Fase 5: Waarden worden herzien

In deze fase verandert bij betrokkene de kijk op dingen. Deze zal emotioneel “afgestompt” geraken, zal minder empathisch zijn en eerder berekenend. Prioriteiten veranderen: het werk en alles wat er gedaan moet worden primeert. Dit betekent ook dat personen, zaken en activiteiten die eerder wel belangrijk waren, nu misschien zelfs helemaal niet meer van belang zijn. Het werk wordt met andere woorden nog de enige focus, vrienden, familie, hobby’s,… worden verworpen.

Fase 6: Ontkennen van (opkomende) problemen

Het gedrag van betrokkene verandert. Deze wordt meer verbitterd, cynisch, intolerant naar anderen. Kenmerken zijn: ongeduldigheid, ingehouden boosheid, problemen met sociale contacten en verhoogd verzuim. Betrokkene ziet het werk, de werkdruk en/of anderen (zoals collega’s) als de oorzaak van problemen. Medewerkers worden door hun dikwijls aanzien als dom, lui, veeleisend of ongedisciplineerd.

Fase 7: Terugtrekking

Betrokkene gaat zich steeds meer terugtrekken. Sociale contacten, familie, vrienden worden meer als belastend en soms zelfs vijandig ervaren. Hierdoor wordt het sociale leven kleiner. Betrokkene kan kritiek niet meer verdragen en probeert ten volle aan de veronderstelde verwachtingen te voldoen. In deze fase veroorzaakt alles stress en betrokkene ervaart een sterke drang om van die stress verlost te geraken. Dit gaat dikwijls gepaard met het gevoel dat het leven geen richting heeft en alles hopeloos is. Men durft naar verdovende middelen grijpen zoals drank en/of drugs.

Fase 8: Gedragsverandering

In deze fase worden de veranderingen in gedrag duidelijk. Betrokkene is vaak onverschillig, apathisch en afstandelijk. De directe omgeving merkt dit op, maakt zich zorgen en durven dit te uiten. Maar op dergelijke zorgen reageert betrokkene vaak eerder met ergernis en boosheid.

Fase 9: Depersonalisatie

“Functioneren als een machine” dat is een beschrijving die mensen in deze fase eraan zouden geven. Ze hebben niet meer het gevoel dat zij zichzelf zijn. Er wordt een scheiding ervaren tussen zichzelf en de wereld. Dit betekent dat eigen gedachten, gedrag, gevoelens en gewaarwording niet meer als van zichzelf worden ervaren, dit terwijl er wel sprake is van een normaal realiteitsbesef. Voor betrokkene lijkt er sprake te zijn van een zinloze aaneenschakeling van verplicht en nutteloos functioneren waar maar geen einde aan lijkt te komen. Betrokkene ziet zichzelf niet langer als waardevol en verwaarloost de leefomgeving en diens gezondheid.

Fase 10: Innerlijke leegte

Betrokkene voelt zich in deze fase volledig leeg, uitgeput evenals moedeloos en nutteloos. Angst en paniekaanvallen kunnen voorkomen, net zoals heftige emotionele buien een gevoel van emotioneel afgestorven zijn afwisselt. Mogelijks zal betrokkene dit gevoel van innerlijke leegte proberen opvullen met eetbuien, excessief koopgedrag, drank, seksuele uitspattingen of andere activiteiten die vaak overdreven zijn. Uiteraard geeft dit geen bevrediging en is het slechts een tijdelijke verlichting waardoor er kans op verslavingsgedrag ontstaat.

Fase 11: Depressie

In deze fase voelt betrokkene zich verloren en onzeker. Alles lijkt zinloos en hij/zij is uitgeput. Er ontstaat een negatieve houding ten aanzien van het leven. Gedachten zoals het niet meer willen wakker worden of zelfs suïcide gedachten kunnen aanwezig zijn. Betrokkene is helemaal ingenomen door zelfhaat, existentiële twijfels, uitzichtloosheid en hopeloosheid.

Fase 12: Burn-out

In deze fase is betrokkene volledig ingestort op geestelijke, lichamelijk en emotioneel vlak. De symptomen zijn zeer ernstig en kunnen zelfs een levensbedreigende toestand aannemen, waaronder suïcide gedachten zelfs dagelijks aanwezig kunnen zijn. In deze fase is het méér dan tijd voor medische aandacht en is gespecialiseerde behandeling noodzakelijk.

Depressie?

Hoewel de onderzoekers vermoedelijk verwijzen naar de eigenschappen die gepaard gaan met een depressie, lijkt me dit niet de correcte woordkeuze. Zelf zou ik voor fase 11 dan ook een andere benaming verkiezen zoals bv. “sombere toestand”. Andere onderzoeken en bronnen, waaronder de Hoge Gezondheidsraad, maken immers een duidelijk onderscheid tussen burn-out en depressie als ziektebeeld. Ondanks enkele gemeenschappelijke maar ook onderscheidende kenmerken en eventuele comorbiditeit worden ze dus beide alsnog als iets apart aanzien.

Herkenbaar? Zoek hulp!

Herken jij jezelf of iemand uit je naaste omgeving in een van deze fases? Wees dan alert en zoek hulp. Negeer het niet en denk ook niet dat het wel zal overgaan, want helaas dat is niet het geval. Zonder effectieve behandeling kan iemand zelfs zich een jaar na ziekmelding nog even gespannen voelen als toen hij/zij nog werkte.

Het is geen schande om hulp te zoeken of toe te geven dat het even allemaal te veel is geworden. Het is juist een teken van sterkte, niet van zwakte. Je zal er jezelf en je omgeving een groot plezier mee doen. Misschien dat je het op dit moment zo niet ervaart, maar vroeg of laat zeker wel! Vergeet niet dat het hebben van een burn-out zwaar is en je liever écht niet wil meemaken. Veel mensen die achteraf terugkijken op de situatie hebben ook spijt dat ze niet eerder hebben ingegrepen of hebben toegegeven dat er iets niet lekker zat, en ik…ik spreek uit ervaring.


Hey! Ik ben Kristien. Welkom op mijn blog. Een platform vol inspirerende en motiverende verhalen over zelfzorg, creativiteit, uitdagingen en zelfontwikkeling.

Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Post Type Selectors

Categorieën


Laatste Posts

Lichtpuntjes ontvangen?

Krijg gratis toegang tot de Lichtpuntjesbibliotheek met freebies voor het versterken van jouw mentaal welzijn!

Door op "inschrijven" te klikken ga je ermee akkoord dat ik je mag verblijden met mijn Lichtpuntjes in je mailbox.

Lichtpuntjes worden max. 2 keer per maand verzonden. Uitschrijven kan steeds via de magische uitschrijflink die je onderaan iedere mail vindt.